Open brief
OPEN BRIEF - Fiscale druk op culturele vzw’s: een bedreiging voor de cultuursector
Gevoed door de recente cri de coeur van de directeur van De Roma in De Standaard van 1 oktober, zien wij ons genoodzaakt een stilte te doorbreken. Ook VZW Dranoeter, vooral bekend van z’n zomerfestival te Dranouter, hangt hetzelfde zwaard boven het hoofd. Volgens de FOD Financiën moet ook onze werking met terugwerkende kracht aan de vennootschapsbelasting worden onderworpen.
Het gaat hier niet om geïsoleerde gevallen, maar om symptomatische uitingen van een miskenning van de ware aard van culturele werkingen en een onderdeel van een fiscaal beleid waarbij steeds meer culturele vzw-structuren onder vuur komen te liggen. Deze fiscale 'jacht' bedreigt de non-profitenergie die de motor is van een bloeiende cultuursector.
Met VZW Dranoeter maken wij reeds vijftig jaar een delicate evenwichtsoefening: onafhankelijk (niet gesubsidieerd) werken, risicovolle, cultureel relevante projecten mogelijk maken, en de noodzakelijke middelen hiertoe vergaren. De 'winst' die wij in goede jaren boeken met ons festival is géén particulier kapitaal dat op de Kaaimaneilanden wordt gestald of als dividend wordt uitgekeerd; het is de brandstof die onmiddellijk terugvloeit in het vat van artistieke ontwikkeling en socio-culturele projecten. Noem het dan toch maar een dividend, maar dan aan de samenleving. Het is de zuivere toepassing van het non-profitprincipe.
Deze middelen vloeien onder meer naar evenementen voor mensen met een beperking, ondersteuning van mensen in kansengroepen, muzieklessen voor mensen met beperkte middelen, kansen en begeleiding voor beginnende jonge artiesten en investeringen in de ontwikkeling van folk in Vlaanderen. De lijst van de begunstigden is lang! De lijst van de aandeelhouders is kort: die zijn er niet. Maar omdat VZW Dranoeter de voorbije jaren (na jarenlang verlies) succesvolle festivals afleverde, dienen we nu plots met terugwerkende kracht (en o cynisme, uiteraard vanaf de jaren waarop er winst werd gemaakt) vennootschapsbelasting te betalen. VZW Dranoeter wacht, na een verloren pleidooi in eerste aanleg, nu op de uitspraak in beroep en verwacht dit tegen het eind van het jaar.
Uit de gesprekken die we intussen voerden met de FOD Financiën, kunnen we afleiden dat dit nog maar het begin is van een omslag. De diensten hopen in hun zaak tegen VZW Dranoeter in beroep op een heldere uitspraak in hun voordeel. Een uitspraak die hen stof moet geven om vervolgens resoluut het veld van culturele vzw’s verder aan te pakken. Onze situatie en die van De Roma lijken dan ook het begin te vormen van een fiscale lawine die het landschap ernstig kan beïnvloeden.
De redenering van de overheid is dat een vzw die activiteiten beheert die elders door commerciële structuren worden gerund, dezelfde fiscale behandeling moet krijgen. De voorbije decennia hebben we inderdaad een merkbare groei gezien van commerciële structuren, vaak met internationale dimensies, die winstmaximalisatie nastreven in de commerciële exploitatie van concertzalen, boekingskantoren, festivals, enzovoort. Het is een businessmodel als een ander. Cultuur wordt daar behandeld als een product, en dat product wordt er dan ook terecht belast.
Maar daaruit afleiden dat elke werking die culturele ‘producten’ aanbiedt de facto een bedrijf is, miskent de ziel van culturele vzw’s. Cultuur is binnen deze vzw’s (theater, dans, muziek, poëzie,…) een artistieke uiting, reflectie van een samenleving, een aftasten van een identiteit, en niet zomaar een product dat zich uitdrukt in winst of verlies. De middelen die wij verwerven, dienen de ondersteuning van een levende cultuurgemeenschap. Dat we onze activiteiten professioneel omkaderen, voorzien van degelijke communicatie en – in lijn met ontelbare wettelijke regels die ons opgelegd worden – voldoen aan professionele normen, wordt ons nu aangewreven door de fiscale overheid. Ze zien er het bewijs in dat er bedrijfsmatig wordt gewerkt en dat men dus ook fiscaal zo behandeld moet worden. Het is een tragische ironie, gecreëerd door de overheid, die de zelfredzaamheid van culturele werkingen ondermijnt door een bedrijfslogica op te dringen. Dit is de dodelijke omarming.
Als onze zaken precedenten worden, zien wij het doemscenario van de culturele eenheidsworst aan de horizon: minder ruimte voor het 'fragiele', voor het experiment, voor de onbekende band in het clubcircuit, voor het theaterstuk dat niet onmiddellijk kassasucces belooft, enzovoort. De noodzaak om risico te mijden zal de artistieke durf doden of doen vluchten.
De overheid zaagt niet enkel aan onze poten, zij zaagt aan de tak waarop zij zélf zit als hoeder van het maatschappelijk belang. Het is nog niet te laat om de waarde van door idealen gedreven organisaties ook fiscaal te blijven erkennen, zodat ze hun essentiële rol in een divers cultuurlandschap kunnen blijven opnemen. VZW Dranoeter wil dat alvast met passie blijven doen.
Bavo Vanden Broeck
namens VZW Dranoeter
